Regulacja pokroju a ochrona fungicydowa rzepaku ozimego

Regulacja pokroju oraz ochrona fungicydowa rzepaku to dwa niezbędne działania uprawowe wykonywane wiosną. Skracanie rzepaku zazwyczaj połączone jest ze zwalczaniem najgroźniejszych patogenów. Dlaczego warto i kiedy najlepiej wykonać zabieg? Jak uzyskać podwójny efekt – zdrowe i dobrze rozkrzewione rośliny, które są gwarancją przyszłych wysokich plonów doskonałej jakości? Sprawdź!

Ciepła jesień przyczyniła się do wydłużenia okresu zarówno wzrostu i rozwoju roślin rzepaku ozimego, jak i żerowania szkodników, w tym mszyc – będących wektorami sprawców wielu chorób. Patogeny grzybowe także miały warunki do rozwoju – okresy dużej wilgotności sprzyjały bowiem wzrostowi grzybni i rozprzestrzenianiu się chorób.

Wiosna, a wraz z jej nadejściem, prognozowana i oczekiwana wyższa temperatura, przyczynią się z pewnością nie tylko do intensywnego wzrostu roślin uprawnych, ale też do gwałtownego rozwoju patogenów, powodujących choroby grzybowe rzepaku. Dlatego tak ważna jest ochrona fungicydowa rzepaku na wiosnę, poprzedzona gruntowną lustracją plantacji.

Bezsprzecznie choroby grzybowe rzepaku powodujące największe straty gospodarcze to te, których objawy pojawiają się już jesienią. Do najgroźniejszych i najczęściej występujących na plantacjach rzepaku należą: sucha zgnilizna kapustnych, zgnilizna twardzikowa, czerń krzyżowych oraz szara pleśń. Z czym związana jest ich wysoka szkodliwość? 

• Sucha zgnilizna kapustnych – ma istotny wpływ na przezimowanie, prowadzi zazwyczaj do 10–20% zniżki plonu, a przy silnym porażeniu młodych roślin nawet do likwidacji plantacji.
• Zgnilizna twardzikowa – formy przetrwalnikowe (skleroty) mogą pozostawać w glebie nawet przez 7–10 lat. 
• Czerń krzyżowych – w czasie ciepłej i wilgotnej pogody może powodować zniżkę plonu rzędu 70–90%.
• Szara pleśń – w latach ciepłych i wilgotnych jest przyczyną nawet 50% strat w plonie.

W celu skutecznej ochrony warto poznać progi szkodliwości wymienionych chorób i terminy, w których stosować można fungicydy na rzepak ozimy wiosną. Dla zgnilizny twardzikowej próg szkodliwości wynosi 1% porażonych roślin, a środki grzybobójcze na rzepak można zastosować profilaktycznie, ponieważ infekcja początkowo ma charakter utajony. Dla pozostałych, czyli suchej zgnilizny kapustnych, zgnilizny twardzikowej i czerni krzyżowej próg szkodliwości to 10–15% porażonych roślin. Zabiegi fungicydowe zwalczające te choroby można wykonywać od ruszenia wegetacji. 

Środki grzybobójcze na rzepak należy zastosować niezwłocznie w momencie stwierdzenia przekroczenia progu szkodliwości przez danego patogenu, w sytuacji, gdy inne niechemiczne metody ochrony rzepaku okazały się nieskuteczne. Należy też uwzględnić warunki atmosferyczne – duża wilgotność i umiarkowana temperatura sprzyjają rozwojowi grzybów patogenicznych. Wtedy też fungicydy można zastosować w rzepaku zapobiegawczo wiosną. Warto wziąć pod uwagę także fakt, że wczesnowiosenna ochrona fungicydowa rzepaku umożliwia szybszą regenerację roślin po zimie i stanowi dobre przygotowanie do kolejnych oprysków.

Regulacja pokroju rzepaku jest nie mniej ważnym zabiegiem niż ochrona fungicydowa. Wiosenne skracanie rzepaku ma bowiem na celu wyrównanie łanu. A to z kolei wiąże się z zapewnieniem roślinom na plantacji równych szans w dostępie do światła, składników pokarmowych, czy wody. W konsekwencji rośliny równomiernie kwitną, a łuszczyny – dojrzewają. Przekłada się to na łatwiejszy zbiór i większy plon. Silne, krępe i rozkrzewione rośliny z dobrze rozwiniętym systemem korzeniowym są też mniej podatne na wyleganie. 

Oprysk na skracanie rzepaku i ochrona fungicydowa mogą być przeprowadzone w jednym zabiegu. Stanowi to znaczne ułatwienie dla plantatorów, ogranicza liczbę wyjazdów w pole i nakłady pracy. Jaki więc środek na skracanie rzepaku użyć? Wiosenne środki grzybobójcze na rzepak ozimy bazują na substancjach wykazujących także właściwości ograniczające wzrost wydłużeniowy (elongacyjny) pędów. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na niektóre fungicydy triazolowe (np. paklobutrazol) oraz środki grzybobójcze na rzepak zawierające retardanty wzrostu (np. trineksapak etylu, chlorek mepikwatu).

Odpowiednim momentem na skracanie rzepaku na wiosnę jest okres intensywnego wzrostu pędu głównego (BBCH 30–32, czyli faza pierwszego kolanka). Zazwyczaj środki do skracania rzepaku stosuje się, gdy pęd główny osiągnie 10–15 cm. Roślina ma wtedy z reguły wykształcone ponad 10–12 liści. Szacuje się, że może wytworzyć do 10 rozgałęzień. Poprawki do tego zabiegu można wykonywać aż do fazy BBCH 50 (zielonego pąka).

• Adamiak J., Adamiak E., Wartość energetyczna nasion rzepaku ozimego w zależności od systemu następstwa roślin, poziomu ochrony i odmiany. Fragmenta Agronomica. 2010, 27 (1), s. 7-13. 
• Brachaczek A., Kamiński M., Kaczmarek J., Jędryczka M., Wartość gospodarcza odmian rzepaku ozimego w doświadczeniach produkcyjnych po zastosowaniu pełnej technologii fungicydowej ochrony roślin z wykorzystaniem systemu prognozowania SPEC. Rośliny Oleiste - Oilseed Crops. 2010, 31 (1), s. 67-83.
• Budzyński W. S., Jankowski K. J., Rybacki R., Poziom ochrony a plon nasion rzepaku ozimego w gospodarstwach wielkoobszarowych. Rośliny Oleiste - Oilseed Crops. 2005, 26 (2), s. 421-436. 
• Budzyński W., Jankowski K., Szczebiot M., Wpływ uproszczenia uprawy roli i sposobu regulacji zachwaszczenia na plonowanie i koszt produkcji rzepaku ozimego. I. Zimotrwałość, zachwaszczenie i plonowanie rzepaku. Rośliny Oleiste - Oilseed Crops. 2000, 21 (2), s. 487-502. 
• Kobus A., Koryguj pokrój rzepaku. Farmer. 2015, 09, s. 104-109.  
• Kotecki A., Kozak M., Malarz W., Wpływ zróżnicowanej technologii uprawy na rozwój i plonowanie odmian rzepaku ozimego. Rośliny Oleiste - Oilseed Crops. 2005, 26 (1), s. 111-124. 
• Matysiak K., Adamczewski K., Ocena działania regulatorów wzrostu w rzepaku ozimym. Progress in Plant Protection. 2005, 45 (2), s. 898-901.
• Matysiak K., Adamczewski K., Regulatory wzrostu i rozwoju roślin - kierunki badań w Polsce i na świecie. Progress in Plant Protection. 2009, 49 (4), s. 1810-1816. 
• Mączyńska A., Głazek M., Krzyzińska B., Nowe możliwości regulacji wzrostu rzepaku ozimego i ochrony przed chorobami przy zastosowaniu preparatu A 14049 [difenokonazol i pachlobutrazol]. Progress in Plant Protection. 2007, 47 (2), s. 198-202.
• Szulc K., Regulacja pokroju rzepaku ozimego. Farmer. 2019, 09, s. 82-84.