Jak zwalczać zgniliznę twardzikową w rzepaku?

Zgnilizna twardzikowa powodowana jest przez grzyb – Sclerotinia sclerotiorum. Ten szeroko rozpowszechniony, polifagiczny organizm poraża ponad 500 gatunków roślin zarówno uprawnych, jak i dziko rosnących. Wśród upraw rolniczych na infekcje bardzo wrażliwe są rzepak, tytoń i słonecznik. Wysoka wilgotność powietrza, umiarkowana temperatura i uszkodzenia roślin stwarzają doskonałe warunki dla rozwoju sprawcy zgnilizny twardzikowej w rzepaku.

Ochrona rzepaku przed zgnilizną twardzikową opiera się głównie na profilaktyce. Nadrzędną rolę odgrywa więc prawidłowa agrotechnika – staranna uprawa gleby, niezagęszczony siew w optymalnym terminie, dokładny zbiór, niepozostawianie na polu resztek pożniwnych oraz zmianowanie.Systematyczne lustracje, monitoring plantacji i działania prewencyjne mają niebagatelne znaczenie. Pojawienie się bowiem symptomów choroby ogranicza znacząco skuteczność zwalczania sprawcy, a próg zagrożenia stanowi już 1% porażonych roślin. Ważny jest również wybór odmian o wysokiej tolerancji na zgniliznę twardzikową. Fungicydy do rzepaku aplikowane zapobiegawczo chronią przed utratą plonu. Ich stosowanie jest niezbędne i szczególnie zasadne w sytuacji, gdy potencjał infekcyjny zgnilizny twardzikowej jest duży. Za wykonaniem oprysku przemawiają więc:

• wysoka wilgotność powietrza (także w łanie z powodu gęstego siewu) i gleby;
• umiarkowana temperatura (ok. 12–22°C);
• presja szkodników – szczególnie chowaczy łodygowych, których samice składając jaja, nakłuwają skórkę pędu, powodując powstawanie ran, a larwy żerujące wewnątrz pędu ułatwiają transport grzybni zgnilizny twardzikowej w obrębie tkanek roślinnych.

Fungicydy do rzepaku ozimego i jarego przeznaczone do ochrony przed zgnilizną twardzikową bazują na substancjach czynnych należących do kilku grup chemicznych, różniących się mechanizmami działania na patogen i w roślinie. W zależności od warunków atmosferycznych i nasilenia potencjału infekcyjnego stosowane są substancje czynne, które działają:

• układowo (systemicznie) – transportowane po organizmie, docierają do najmłodszych organów, wykazują najdłuższy czas oddziaływania; w ochronie rzepaku są to benzamidy (fluopyram), karboksyamidy (boskalid), triazole (difenokonazol, protiokonazol, tebukonazol, mefentriflukonazol, metkonazol);
• lokalnie układowo i translaminarnie – aktywne w miejscu naniesienia, skuteczne w niszczeniu wczesnych infekcji, jak strobiluryny (azoksystrobina, dimoksystrobina, fluoksastrobina, mandestrobina, piraklostrobina);
• powierzchniowo (kontaktowo) – tworzą zewnętrzną barierę, zabezpieczającą przed wnikaniem grzyba do tkanek, jak fenylopirole (fludioksonil);
• powierzchniowo i wgłębnie, jak fenylo-okso-etylotiofenoamidy (izofetamid).

Do ochrony rzepaku przed zgnilizną twardzikową wykorzystywane są też środki biologiczne bazujące na Bacillus amyloliquefaciens, Coniothyrium minitans, Pythium oligandrum, czy Trichoderma sp. Organizmy te wykazują antagonistyczne działanie w stosunku do grzybów patogenicznych.

Skuteczne zwalczanie zgnilizny twardzikowej w rzepaku wymaga wdrożenia kilku kardynalnych zasad. Są to:

• Określenie optymalnego terminu zabiegu, który należy wykonać zapobiegawczo przed wystąpieniem infekcji – od fazy żółtego pąka do opadania pierwszych płatków kwiatowych (BBCH 59–65).
• Rotacja substancji czynnych o różnych mechanizmach działania w celu uniknięcia wytworzenia się odporności na stosowane fungicydy do rzepaku.
• Stosowanie mieszanin substancji czynnych z różnych grup chemicznych i o odmiennych mechanizmach działania, jako element strategii antyodpornościowej.